Waarom piekeren we?
We kennen het allemaal: piekeren. Je bewustzijn vernauwt zich op een bepaald onderwerp dat je constant maar blijft herkauwen. Het kan ervoor zorgen dat je niet in slaap valt of dat je niet meer kunt genieten van de dingen om je heen. Geen wonder dat zoveel mensen bij de psycholoog dit als probleem aankaarten. Ik heb gemerkt dat bepaalde misvattingen over piekeren alleen maar meer olie op het vuur gooien.
Misvatting: piekeren is een probleem van het verstand
Zo op het eerste gezicht zou je denken dat piekeren een probleem is van een op hol geslagen verstand/ratio. Begrijpelijk: want het verstand blijft maar door en doorgaan zonder dat je dat wilt. Maar piekeren is echter een niet werkende manier van omgaan met een emotioneel probleem. Als we piekeren zit er een lastig gevoel dwars waar je een oplossing voor probeert te vinden. Alleen: dat lukt maar niet. Het probleem zit er dan niet in dat je niet goed kunt denken: het probleem is dat je niet wilt voelen. Piekeren heeft dan de functie gekregen om geen aandacht voor een lastig gevoel te hebben. Zolang we piekeren, kunnen we niet goed voelen. Piekeren is daarom een vorm van vermijding die het probleem niet oplost. Hoewel het misschien wel zo voelt, is het geen puzzel die je maar niet opgelost krijgt.
Misvatting: piekeren heeft geen nut (en toch doe ik het)
Misschien herken je dat je gefrustreerd kan raken naar jezelf toe omdat je geen enkel nut ziet in het piekeren, en het toch doet. Maar weten we zeker dat we vinden dat ons gepieker geen nut heeft? Vaak zie je dat als je goed kijkt, je er toch op uitkomt dat piekeren stiekem wel nut heeft, of nog belangrijker: nut zou moeten hebben. Piekeren is een vorm van probleemoplossing. Nadenken om problemen op te lossen is iets wat wij de hele dag door doen: en dat heeft zeker nut! Als wij echter precies dezelfde strategie loslaten op een probleem dat niet op te lossen is, kan het zijn eigen leven leiden. We zijn namelijk zo geconditioneerd dat onze probleemoplossing-strategie werkt, dat deze nu ook voor ons emotioneel probleem (angst) zou moeten werken. Probleem is echter: dit doet het niet. Maar omdat wij er (onbewust) van overtuigd zijn dat het wel nut zou moeten hebben, gaan we ermee door. Binnen acceptance commitment therapie (ACT) is een belangrijk stap om deze onbewuste overtuigingen over hoe een innerlijk probleem opgelost zou moeten worden, bewust te maken. Pas van daaruit ontstaat de vrijheid om er anders mee om te gaan.
Misvatting: er is iets mis met mij als ik mijn gepieker niet kan stoppen
Helaas heb ik slecht nieuws voor je: piekeren is heel normaal. Waarom is dit slecht nieuws? Het betekent dat het leven nou eenmaal niet altijd een feest is. Psychisch ongemak is een logisch gevolg van hoe het menselijke brein werkt. Maar daar zal ik in een andere post wat meer over schrijven…